Als je meerdere dagen in Cuzco verblijft en van plan bent om de ruïnes in en rond de stad in de Heilige Vallei te bezoeken, is het de moeite waard om de Boleto Turistico Cusco te kopen. In deze gids leggen we je uit wat de Boleto Turistico is en geven we je een overzicht van alle bezienswaardigheden.
Wat is de Boleto Turistico Cusco?
De Boleto Turistico is een toegangskaart waarmee je 16 toeristische bezienswaardigheden in en rond Cuzco en de Heilige Vallei kan bezoeken, waaronder de bekende archeologische vindplaatsen Sacsayhuaman, Pisac en Ollantaytambo. Ook is het mogelijk om een deelticket te kopen, waarmee je voor een kortere periode toegang krijgt tot een gedeelte van de bezienswaardigheden. Ben je meerdere dagen in en rond Cusco en wil je meer dan 1 van de incaruïnes van de Heilige Vallei bezoeken? Kies dan voor het complete ticket. De Boleto Turistico is te koop bij alle bezienswaardigheden die zijn aangesloten.
| Type ticket | Bezienswaardigheden | Geldigheidsduur | Kosten per persoon |
| Boleto Turistico Completo | Sacsayhuaman Q’enqo Puka Pukara Tambomachay Pisac Ollantaytambo Moray Chinchero Tipon Piquillacta Monumento Inca Pachacutec Centro Qosqo de Arte Nativo Museo de Sitio de Qorikancha Museo de Arte Popular Museo de Arte contemporáneo Museo de Arte contemporáneo | 10 dagen | 130 soles |
| Boleto Turistico gedeeltelijk (parciales) – circuit 1 | Sacsayhuaman Q’enqo PukaPukara Tambomachay | 2 dagen | 70 soles |
| Boleto Turistico gedeeltelijk (parciales) – circuit 2 | Monumento al Inca Pachacutec Centro Qosqo de Arte Nativo Museo de Sitio de Qorikancha Museo de Arte Popular Museo de Arte contemporáneo Museo Histórico Regional Tipón Piquillacta | 2 dagen | 70 soles |
| Boleto Turistico gedeeltelijk (parciales) – circuit 3 | Pisac Ollantaytambo Moray Chinchero | 2 dagen | 70 soles |
De ruïnes ten noorden van Cusco: Sacsayhuaman, Q’enqo, Puka Pukara en Tambomachay
Direct ten noordwesten van Cusco ligt het indrukwekkende complex Sacsayhuaman of Saqsaywaman. Volgens Peruanen moet je de naam ongeveer uitspreken als sexy woman, wat het voor ons een stuk makkelijker maakte om te onthouden! Het is een mooi voorbeeld van de vernuftige architectuur van de inca’s, met de enorme stenen die naadloos op elkaar aansluiten en perfect aardbevingsbestendig zijn. De functie van Sacsayhuaman is niet exact bekend, maar waarschijnlijk diende het complex als fort of religieus bouwwerk.
Niet ver van Sacsayhuaman ligt Q’enqo, waar onderzoekers van weten dat het als een tempel diende. Q’enqo betekent doolhof of zigzag in het Quechua, wat goed terug te zien is in het bouwwerk. Het is niet zo groot, maar de paadjes en onderdoorgangetjes geven het een indrukwekkende uitstraling. Je loopt door een tunnel onder de rotsen door, langs een altaar waar vermoedelijk offeringsrituelen met lamabloed werden gehouden.
Een kilometer of drie ten noorden van Q’enqo en Sacsayhuaman vind je de laatste twee tempels in deze reeks. Als eerste kom je Puka Pukara (of Puca Pucara) tegen. Puka Pukara betekent rood fort in het Quechua, wat slaat op de functie en de rode gloed van de stenen waarmee het gebouwd is. De militaire functie is nog wel te zien: het ligt tactisch op een heuvel en voelt ook als een verdedigingswerk.
Aan de andere kant van de weg vind je Tambomachay. Vanaf de toegang moet je nog een stukje heuvelop lopen, wat best zwaar kan zijn als je pas net in Cuzco bent aangekomen en nog moet wennen aan de hoogte (het ligt op 3.800 meter hoogte). De ruïne zelf is klein, maar wel bijzonder. Het is een constructie waaruit water stroomt, dat in verschillende terrassen wordt opgevangen. Het Indiana Jones gehalte is best hoog en maakt het de moeite waard om de kleine constructie te bezoeken. Omdat de inca’s water als een heilig element zagen, wordt over het algemeen aangenomen dat Tambomochay een religieuze functie had.
Zes musea in één ticket
Eerlijk is eerlijk: de meeste musea die je kan bezoeken met de Boleto Turistico behoren niet tot de meest interessante van Cuzco. Maar het is best aardig om er een aantal te bezoeken, aangezien ze allemaal in Cuzco zitten en je daar waarschijnlijk toch meerdere dagen bent. De musea op een rij:
Monumento Inca Pachacutec – Toren met een incabeeld op de top die je kan beklimmen. De toren bevindt zich op zo’n 20 minuten lopen van het historische centrum. Als je in de buurt bent kan je even naar binnen, anders zou ik de moeite sparen. Binnen vind je enkele Spaanstalige informatieborden over de geschiedenis van de inca’s.
Centro Qosqo de Arte Nativo – Technisch gezien geen museum, maar een theater en cultureel centrum. In de avond worden optredens van ongeveer een uur met traditionele kostuums en dans verzorgd. Van reizigers die de show bezochten hoorden we gemengde verhalen: van amateuristisch tot een interessante voorstelling.
Museo de Sitio de Qorikancha – Lijkt permanent gesloten te zijn, de verkoper van ons ticket had hier ook een kruis door gezet.
Museo de Arte Popular – Vrij klein museum met een op het oog willekeurig samengeraapte collectie van beelden, poppen, schilderijen en foto’s. Informatiebordjes en samenhang ontbreken.
Museo de Arte contemporáneo – Museum met moderne kunst gemaakt door kunstenaars uit Cuzco. Het is mooi gelegen in een koloniaal gebouw in het historische centrum en de collectie is zowaar de moeite om even te bekijken. Soms met interessante tijdelijke tentoonstellingen.
Museo Histórico Regional – De best for last. Dit was ons favoriete museum met een mooi tentoonstelling en duidelijk verhaallijn over de geschiedenis van Peru en de regio rond Cuzco. Ligt vlak achter het Plaza de Armas van Cuzco, dus de kans is groot dat je hier wel een keer in de buurt komt.
De ruïnes ten oosten van Cuzco: Tipón en Piquillacta
Op ongeveer 45 minuten rijden van het historische centrum van Cuzco vind je Tipón. Samen met Piquillacta is dit de minst bezochte ruïne van de Boleto Turistico, waarschijnlijk omdat ze als enige twee ten oosten liggen van Cuzco. Eigenlijk is dit zonde, want ze zijn toch wel de moeite waard om te bezoeken. Tipón ligt redelijk afgelegen: vanaf de hoofdweg is het ongeveer 4 kilometer bergop over een onverharde weg om het te bereiken. Het uitgebreide complex bestaat uit meerdere terrassen en waterconstructies die nog in goede staat verkeren. Omdat het niet op de meeste toeristenradars staat, is het er rustig en kan je in stilte van de ruïnes genieten. Verbaas je in het dorpje over de vele cuyeria’s: restaurants gespecialiseerd in het opdienen van cavia’s!
Piquillacta ligt een kilometer of 11 verder naar het oosten. Het is de enige ruïne op de Boleto Turistico die door een pre-inca volk is gebouwd. De Wari-beschaving bouwde het complex tussen 500 en 1100 na Christus, waarna het om onbekende redenen verlaten werd. Het uitgestrekte terrein herbergt een aantal lange straten, gebouwen en piramide-achtige constructies. Het ligt vlakbij de hoofdweg en je kijkt uit over een meertje dat aan de andere kant van de weg ligt. Veel mensen die Tipón en Piquillacta bezoeken, reizen nog een klein stukje verder door om de schitterend gedecoreerde katholieke kerk van Andahuaylillas te bezoeken. Ook het kerkje San Juan Bautista de Huaro en de Mirador Cielo Punku liggen in de buurt en zijn de moeite om te bewonderen. Zie ook: 5 dagtrips vanuit Cuzco
Indrukwekkend complex op een berg: Pisac
Samen met Machu Picchu was Pisac voor ons het hoogtepunt van alle incaruïnes. Je vindt dit grote complex op de berg bij het gelijknamige dorpje Pisac. Vooral de afwisseling van goed bewaarde gebouwen, terrassen en prachtige uitzichten maakt Pisac de moeite waard. Veel bezoekers laten zich boven op de berg afzetten, om de ingang daar te gebruiken en alleen het bovenste gedeelte van het complex te bezoeken. Wij zouden zeker aanraden om ook de rest van de archeologische vindplaats te bekijken. Je kan dit doen door vanaf de bovenste ingang nog wat verder naar boven te lopen naar de top van de berg en dan af te dalen langs de verschillende gedeeltes van het complex. Ook is het mogelijk om vanaf het dorpje Pisac te starten en heen en weer te lopen. Dit is een pittige hike vanwege het aantal hoogtemeters, maar technisch is het niet moeilijk om te voltooien.
Veel reizigers combineren Pisac met Moray, Chinchero en soms zelfs het veel verder gelegen Ollantaytambo in een tour, waardoor ze maar een klein gedeelte van het uitgestrekte terrein krijgen te zien. Erg zonde wat ons betreft, maar dit zorgde er ook voor dat we twee uur lang konden rondwandelen door de oude incaruïnes en maar een handjevol andere mensen tegen kwamen. Neem ook zeker even de tijd om het dorpje Pisac te bezoeken of er zelfs een nachtje te blijven. Het is namelijk een gezellig dorpje met chille sfeer.
Ollantaytambo
Net als Pisac is er een dorp en een ruïne die Ollantaytambo heet. Het ligt van alle plekken op de Boleto Turistico het verste weg van Cuzco, min of meer tussen Cuzco en Machu Picchu. Het is voor veel mensen dan ook een tussenstop onderweg naar het beroemde wereldwonder: zowel het spoor als de hoofdweg tussen Cuzco en Machu Picchu komen door het dorp heen. Het is een mooie plek om een dag te besteden en bij te komen van Machu Picchu of je nog hierop te verheugen. Het is de enige plaats waar het stratenplan nog steeds hetzelfde is als toen het door de inca’s werd bewoond. Aan de hobbelige straten, irrigatiesystemen die dwars door de straten heen stromen en typerende muren met naadloze stenen zie je direct dat dit van de inca’s bewaard is gebleven. Uniek om doorheen te lopen!
Op de heuvels rondom het dorp vind je twee ruïnes. Aan de oostkant vind je het gratis toegankelijke Pinkuylluna. Gek genoeg waren we absoluut de enige in de ochtend die hier naar boven gingen, terwijl je een mooi uitzicht krijgt over Ollantaytambo en de andere ruïnes. Aan de westkant zit de ruïne waarvoor je toegang krijgt met de Boleto Turistico. Mooiste gedeelte vonden wij de zona fuente, met meerdere watervalletjes en fonteinen die de inca’s hebben ontworpen.
Moray en Chinchero (en de Salinas de Maras)
De laatste twee ruïnes liggen allebei ten noordwesten van Cuzco. Als eerste vanuit Cuzco kom je Chinchero tegen. De ruïnes bestaan voornamelijk uit oude landbouwterrassen, waar de inca’s op de vruchtbare grond hun gewassen verbouwden. Aan de voet van de ruïnes vind je een katholieke kerk die door de Spanjaarden is neergezet op de plek van een paleis van de toen gevluchte incaheerser. Hier is ook een pleintje waar tegenwoordig een dagelijkse markt (zondag de uitgebreidste) is waar Peruanen in traditionele klederdracht hun producten proberen te verkopen. Je kan hier kleurrijke, handgeweven kleding en andere textiel kopen, net als groenten en fruit. Het biedt een goede inkijk in het dagelijks leven van Peruanen die in de dorpen en het platteland rond Cuzco wonen.
Rijd je verder en passeer je het authentieke dorpje Maras, kom je uit bij Moray. Deze ruïnes staan bekend om de drie cirkelvormige terrassen. De grootste is 30 meter diep en 100 meter breed. Waarom de inca’s deze terrassen bouwden is niet meer bekend. Een theorie is dat er landbouwexperimenten werden uitgevoerd vanwege de microklimaten die de verschillende lagen vormden, al zijn er ook wetenschappers die denken dat de ruïnes een religieuze of artistieke functie als theater hadden. Hoe dan ook, het is een van de meest fotogenieke ruïnes van Peru. Zeker de moeite waard om te bezoeken.
Als je in de buurt bent van Moray, moet je zeker de zoutmijnen van Maras niet overslaan. Een enorme hoeveelheid zoutterrassen tussen de bergen, van oorsprong door de inca’s opgezet.
Hoe kom je bij de attracties van de Boleto Turistico?
Er zijn vier mogelijkheden om de bezienswaardigheden van de Boleto Turistico buiten Cuzco te bezoeken: met georganiseerde tours, met de auto, met taxi’s, of met het lokale bussen- en colectivosysteem.
Sommige tours beloven je de halve heilige vallei binnen een dag te bezoeken. Als je echt haast hebt zou je dit kunnen doen. Je kan je echter afvragen of je genoegen wil nemen met maar zo’n 45 minuten rondlopen op een plek als Pisac, terwijl dit complex kan tippen aan Machu Picchu in schoonheid (en een stuk groter is). Wij raden aan om niet te veel ruïnes op een dag te willen zien en een tour te boeken waarbij je een gedeelte doet, zoals een tour naar Maras, de Salineras en Chinchero, naar Tipón, Pikillaqta en Andahuaylillas of naar de ruïnes direct ten noorden van Cuzco (ook te paard mogelijk).
Een auto huren is ook een goede optie om de omgeving rond Cuzco te ontdekken. Reken op zo’n 50 euro per dag aan huur. In Cuzco en de directe omgeving moet je wel tegen de rijstijl van Peruanen kunnen, die erg ongeduldig en hard rijden. Kom je wat verder buiten de stad, wordt het al snel een stuk rustiger op de wegen en kan je op je eigen tempo genieten van al het moois wat de omgeving te bieden heeft.
Best veel reizigers maken een deal met een lokale taxichauffeur of hun Uber chauffeur om ze een dag rond te laten rijden. Voordeel hiervan is dat je niet zelf hoeft te rijden en je de bezienswaardigheden op eigen tempo kan ontdekken terwijl de chauffeur op je wacht. Zeker als je chauffeur Engels spreekt (of jij Spaans) kan je veel extra’s ontdekken, omdat ze vaak leuke plekken voor lunch of lokale marktjes kennen. Kosten bedragen ongeveer 50 á 100 euro per dag.
Als laatste is het voor de meeste bezienswaardigheden mogelijk om ze met een bus of colectivo te bereiken, soms aangevuld met een lokale taxi. Dit is ruim de goedkoopste en avontuurlijke (maar vaak ook langzamere) manier om de Heilige Vallei te ontdekken. Benieuwd hoe je dit kan doen? Lees dan al onze tips in How to: Heilige Vallei bezoeken met de bus en colectivo
Vond je dit een handige handleiding? Check dan ook Machu Picchu voor minder dan 100 euro
